Het prille begin
Rond 1920 heerste bij een aantal Leidse ouders ontevredenheid over het plaatselijke lagere onderwijs. Zij wilden onder andere grotere speelplaatsen, een voorbereidende klas, handenarbeid voor meisjes, maar vooral: degelijk en vernieuwend onderwijs. Hun wensen brachten zij over aan de gemeenteraad, maar toen deze met allerlei vage beloften reageerde, werd besloten een eigen school op te richten. Om deze ambitieuze plannen te kunnen verwezenlijken was rijkssubsidie nodig en daarvoor moest er aan veel wettelijke eisen worden voldaan.
Toen het eindelijk zover was, stelde de Gemeente Leiden een aantal leslokalen ter beschikking die voor het voorlopig schoolbestuur volkomen onaanvaardbaar waren. Daarom besloot men te zoeken naar een eigen gebouw. Pas nadat grote financiële problemen waren opgelost, kon een uit 1868 daterende stadsvilla aan het Noordeinde 1 worden aangekocht. Dit deels aan de Witte Singel gelegen statige gebouw, waarin al meer dan 50 jaar verschillende gezinnen hadden gewoond, was echter niet geschikt om als school te dienen, zodat er eerst een grondig verbouwd moest worden.
22 september 1922
In het tot school verbouwde herenhuis startten vier klassen met in totaal honderd leerlingen onder de bezielende leiding van het schoolhoofd M. van Wamelen, die daarvoor hoofd van de Aalmarktschool was. De ouders, leerkrachten en kinderen waren heel erg trots op hun nieuwe school die de naam `Eerste Leidse Schoolvereniging´ kreeg. Het was de eerste bijzondere (= niet-openbare) school in Leiden waar door een vereniging neutraal onderwijs werd gegeven. Neutraal onderwijs wil zeggen: onderwijs dat niet uitgaat van een godsdienstige, maatschappelijke of levensbeschouwelijke richting. In haar openingstoespraak gaf de eerste voorzitter van het schoolbestuur, mevrouw L. van Kampen-Zernike, de volgende treffende karakteristiek van de school:
“Het onderwijs aan de E.L.S. zal degelijk zijn en beïnvloed worden door nieuwe stromingen, zonder dat het zich zal storten in allerlei twijfelachtige proefnemingen”
1922 – 1940
Naast groot enthousiasme en blijdschap met de nieuwe school waren er de eerste jaren ook moeilijkheden, zoals een hoog opgelopen conflict tussen het bestuur en de ledenvergadering over de voortzetting van een geslaagde proef in twee klassen met het Daltonsysteem. Het gevolg was dat een deel van het bestuur aftrad. Gelukkig kwam de school spoedig daarna in rustiger vaarwater terecht, zodat alle energie aan de verdere ontwikkeling kon worden besteed. Die verliep voorspoedig, vooral dankzij de grote aanmelding van nieuwe leerlingen. Door deze onstuimige groei werd het gebouw al gauw te klein.
In 1927 werd besloten tot de oprichting van een kleuterschool. De kleintjes werden gehuisvest in het souterrain, de voormalige keuken van het herenhuis. Het was een heel knusse ruimte, maar er moest een andere oplossing komen. In 1935 werd aan de achterzijde van het gebouw een ruim kleuterlokaal gebouwd. In deze periode vestigde de E.L.S. definitief zijn reputatie van een school waar in een prettige omgeving onderwijs van hoge kwaliteit werd gegeven.
1940-1945
De oorlogsjaren hebben hun stempel op het schoolleven gedrukt. Het gebouw werd door de Duitsers gevorderd, waarna de E.L.S.-ers werden gehuisvest in een pand aan het Rapenburg. Diepe verslagenheid en droefheid was het gevolg toen in januari 1944 het geliefde schoolhoofd dhr. H. Douma, samen met drie andere bekende Leidenaren, na een korte gijzeling door de bezetter lafhartig werd vermoord. Na de bevrijding nam de heer J. Voorwinden de leiding van de school op zich. Hij werd alom geprezen vanwege zijn pedagogische en didactische kwaliteiten. De mede door hem geschreven methode ‘Taal’ was jarenlang de spil van het taalonderwijs op de E.L.S.
De jaren vijftig
De goede naam van de school zorgde voor een grote toestroom van nieuwe leerlingen waardoor er opnieuw een huisvestingsprobleem ontstond. Om het gebrek aan ruimte op te vangen, werd voor het eerst gedacht aan nieuwbouw. De Gemeente Leiden vond echter dat het schoolgebouw, zeker met de moderne kleuterschool, er nog goed genoeg uitzag en toonde weinig enthousiasme voor de plannen van het schoolbestuur.
De jaren zestig
In 1962 was het groot feest: de E.L.S. bestond 40 jaar. In dit jaar vond ook een wisseling van de wacht plaats. Het schoolhoofd, dhr. J. Voorwinden werd opgevolgd door dhr. G.J. Prevo. Tot ieders verrassing verscheen in 1964 een artikel in het Leidsch Dagblad met de kop: “De E.L.S. bouwt een nieuwe school”. Vele jaren prijkte dit krantenknipsel op het schoolprikbord, totdat niemand er meer in geloofde, maar … men gaf de moed niet op!
De jaren zeventig
Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan organiseerde de E.L.S. het grootste feest in haar geschiedenis. In de grote circustent op het schoolplein vonden tal van bruisende activiteiten plaats. Honderden reünisten ontmoetten elkaar opnieuw, sommigen pas na een halve eeuw!
In het midden van de jaren zeventig kwam er onverwacht schot in de plannen voor de nieuwbouw. Dankzij de vasthoudendheid van het schoolbestuur gaf de Gemeente Leiden eindelijk toestemming voor de bouw van een nieuwe school aan de P.C. Hooftlaan. Stadsarchitect ir. F.A. Temme maakte het ontwerp, waarbij het de uitdrukkelijke wens van het schoolbestuur was dat de intimiteit en de huiselijke sfeer van het witte pand aan het Noordeinde in de nieuwe school was terug te vinden.
In 1977 begon aannemer Noorlander Bouw met de werkzaamheden. Op vrijdag 13 oktober 1978 trok een vrolijke optocht van ouders, leerkrachten en kinderen van het Noordeinde naar de P.C. Hooftlaan, waarmee een hoofdstuk in de geschiedenis van de E.L.S. werd afgesloten. De feestelijke opening van de nieuwe school vond in november 1978 plaats.
Aan het eind van het cursusjaar was er opnieuw een groot feest: dhr. G.J. Prevo nam na een dienstverband van 33 jaar aan E.L.S., waarvan 17 jaar als schoolhoofd, afscheid. Van jong en oud ontving hij blijken van waardering voor zijn bijdrage aan het schoolleven. Vanwege zijn verdiensten voor de schoolsport werd de Prevo -wisselbeker geïntroduceerd, bestemd voor de groep die op de jaarlijkse schoolsportdag de beste sportieve prestatie levert. Dhr. P. Bodoux volgde G.J. Prevo als schoolhoofd op.
De jaren tachtig
Vanwege enorme belangstelling voor de E.L.S. onder andere vanuit de Leidse nieuwbouwwijken en de randgemeenten werden de wachtlijsten steeds groter. Er ontstond opnieuw behoefte aan meer ruimte. Mede met het oog op de Wet op het Basisonderwijs werd de school in november 1984 uitgebreid met een derde kleutergroep. Daarnaast werd besloten tot een tweetal grondige verbouwingen. In 1985 werd een extra groepslokaal voor de kleuters en de uitbreiding van de bovenverdieping gerealiseerd In 1989 werd de school verrijkt met een grotere aula en extra sanitaire voorzieningen.
De jaren negentig
In 1996 werd dhr. W.J.M. Streng tot directeur van de E.L.S. benoemd. Met het oog op de plannen van de overheid om het voortbestaan van scholen te koppelen aan een vastgesteld minimum leerlingenaantal werd de commissie E.L.S. 2000 opgericht. In deze ‘toekomstcommissie’ waren alle geledingen van de school vertegenwoordigd. Om de positie van de E.L.S. ook voor de komende jaren veilig te stellen, nam de ledenvergadering de aanbevelingen van de commissie over en gaf toestemming tot uitbreiding van de school, waarbij uitgegaan werd van stapsgewijze verdubbeling van de groepen. Ook de Gemeente Leiden stemde in de plannen toe.
Vanaf 2000
Om deze groepen te kunnen huisvesten, werd een aantal leegstaande lokalen van de voormalige Bedrijfstechnische School aan de Vondellaan volledig gerenoveerd. In oktober 2002 verhuisden de leerlingen van de groepen 7 en 8 naar hun nieuw onderkomen. De complete uitbreidingsoperatie werd met ingang van het cursusjaar 2008-2009 voltooid. In dit schooljaar was de E.L.S. uitgegroeid tot een basisschool met vijf kleutergroepen; de groepen 3 tot en met 8 zijn dan verdubbeld. In totaal 17 groepen met een schoolgrootte van 425 leerlingen.
Naast talloze vreugdevolle hoogtepunten werd de school in de loop van het afgelopen decennium helaas ook geconfronteerd met intens verdriet vanwege het overlijden van drie zeer geliefde leerkrachten. Een grote troost was het te ervaren dat de E.L.S. ook in droevige tijden zijn kracht toont door zich te manifesteren als een hechte en saamhorige gemeenschap.
In 2004 werd dhr. A. Lippens directeur van de school. onder zijn leiding werd ook op de E.L.S. net als andere scholen in het basisonderwijs de lumpsumfinanciering ingevoerd. Hij werd in 2008 opgevolgd door de eerste vrouwelijke directeur mevr. drs. I.M.J. Stofmeel.
In het schooljaar 2007-2008 werd het 85-jarig lustrum groots gevierd met allerlei activiteiten door het schooljaar heen: het jubileumjaar werd feestelijk met een circusuitvoering door alle kinderen, een enorme verjaardagstaart volgde in het najaar, een kinderdisco, een disco voor de ouders, een spelletjesdag voor de hele school in de Groenoordhallen, een schoolreis naar Duinrell en het jaar werd afgesloten met een schitterende slotmiddag met een veiling waarvan de opbrengst naar de Stichting Doe een Wens ging.
Vanaf 1 maart 2012 was dhr. Jan de Kleijn directeur van de Eerste Leidse Schoolvereniging, basisschool te Leiden. De school heeft in 2013 het predicaat Gezonde school gehaald en het predicaat Groene Schoolplein. In 2014 is de visie herijkt. We hebben niet meer de wens om te groeien maar juist met 13 groepen op 1 locatie aan de P.C. Hooftlaan, de gevraagde kwaliteit te leveren.
Per 3 januari 2016 is Dhr. Ed Bossong directeur van de Eerste Leidse Schoolvereniging. De school besteedt op dit moment veel aandacht aan samenwerking binnen het team. Dit wordt gedaan met behulp van Stichting Leerkracht. Zo werken we aan het verbeteren van de leerprestaties van de kinderen.